Coöptatie bij woningtoewijzing en inclusiviteit

Coöptatie kan plaatsvinden bij zowel zelfstandige als onzelfstandige woningen. We spreken, grof gesteld, over de onderstaande verschillende (rechts)vormen:

1. Kamergewijze verhuur met afzonderlijke huurovereenkomsten;
2. Via een hoofdhuurder, die delen onderverhuurd aan andere bewoners;
3. Met contractuele medehuur waarbij alle bewoners samen de gehele woning huren;
4. Via verhuur aan een rechtspersoon (vaak woonvereniging), die delen onderverhuurd aan andere bewoners.

Bij woningtoewijzing kijkt de verhuurder vaak naar de meest rechtvaardige wijze waarop woningen (zeker in een tijd van schaarste) verdeeld kunnen worden. Naast de reguliere voorwaarden om in aanmerking te komen voor sociale huisvesting is de inschrijfduur bij een regionaal woningverdeel-systeem meestal leidend.

Bij complexen waarbij de bewoners meer delen dan enkel de muur die hun woningen scheidt spelen ook andere overwegingen een belangrijke rol. De bewoners moeten met elkaar overweg kunnen om het gezamenlijke deel prettig te kunnen gebruiken of uitvoeren.
De gezamenlijkheid kan bestaan uit:

• een fysieke ruimte (denk aan woonkamer, keuken, tuin, badkamer etc)
• werkzaamheden die bewoners gezamenlijk uitvoeren (denk aan zelfbeheerprojecten waarbij bewoners het sociaal beheer zelf uitvoeren).

Voordeel en risico
Voor de bewoners is het, afhankelijk van de vorm van de gezamenlijkheid, al snel belangrijk om invloed te hebben op wie hun nieuwe buren worden. Coöptatie zorgt dat zittende bewoners kunnen sturen op de motivatie van nieuwe bewoners.

Tegelijkertijd bestaat het risico dat coöptatie leidt tot uitsluiting, discriminatie en vriendjespolitiek. Niet voor niets staat coöptatie bij campuscomplexen regelmatig ter discussie.

Actief beleid
In mijn praktijk als adviseur kom ik bij veel projecten waarbij mensen gemeenschappelijk wonen. Vaak voeren de mensen in deze projecten, anders dan soms gedacht wordt, juist actief beleid op het voorkomen van een homogene bewonersgroep. Diversiteit en het vormen van een inclusieve woonvorm zijn belangrijke thema’s bij projecten die vanuit een idealistische inslag zijn ontstaan.

Mogelijkheden
Hiermee zijn de zorgen omtrent vriendjespolitiek en de behoefte aan diversiteit bij de verhuurder niet weg. We zien gelukkig ook veel mogelijkheden om aandacht te geven aan deze zorgen en te sturen op gemotiveerde kandidaat bewoners. Enkele voorbeelden:

• Toewijzing via een tussenportaal: het portaal dient als een aanvullende filter op het reguliere woningverdeelsysteem. Woningzoekenden moeten zich op beide plekken aanmelden. Toewijzing vindt vervolgens via inschrijftijd plaats.
• Aanvullende voorwaarden: soortgelijk aan het tussenportaal worden aanvullende selectiecriteria bepaald.
• Keuze uit een lijst met kandidaten: via het woningverdeelsysteem worden meerdere (bijv 30) kandidaten voorgesteld. De bewoners kiezen uit deze kandidaten.
• Voorwaarden in statuten: de eigenaar/verhuurder kan voorwaarden opleggen aan de vereniging (de huurder) omtrent diversiteit bijvoorbeeld. De vereniging legt dan vast in de statuten dat ze diversiteit binnen de bewonersgroep tot doel hebben.

Bovenstaande biedt slechts een beeld van wat mogelijk is ten aanzien van coöptatie. Vanzelfsprekend dien je bij coöptatie altijd rekening te houden metde gemeentelijke huisvestingsverordening.

Verhouding
Tenslotte is het goed om de verhouding te zien tussen de ruimte die bewoners krijgen en het belang dat bewoners hebben bij het vinden van een geschikte nieuwe bewoner. Bij een beheercoöperatie met een sterk idealistisch karakter past een ruim coöptatierecht sneller dan bij een gemiddeld studentencomplex. In het 1e geval gaan coöptatie en inclusiviteit juist goed samen. Het biedt bijzondere woongemeenschappen de mogelijkheid een plek te krijgen in en bij te dragen aan het beeld van een inclusieve regio.