Lessons from Liverpool

Liverpool in de tweede helft van de vorige eeuw
Een schets van ontwikkeling van Liverpool is onontbeerlijk om de bijdrage van de corporaties te begrijpen. De economische, industriële en sociale neergang van Liverpool had grote betekenis voor het wonen, voor de gezondheid van mensen en het leefklimaat in buurten. De neergang werd veroorzaakt door verschillende factoren:

1. Verlies van havenactiviteiten: Liverpool was voor WOII een van de belangrijkste havens van het Verenigd Koninkrijk, maar de opkomst van containers en de verplaatsing van scheepvaartroutes, zorgden voor een aanzienlijke daling van de havenactiviteiten.
   
2. Industriële neergang: De katoenindustrie, die Liverpools economie jarenlang had aangedreven, begon banen te schrappen vanwege de concurrentie van andere materialen en de verplaatsing van productie naar lagelonenlanden. De overblijvende bedrijven deden het werk met veel minder mensen.
3. Werkloosheid en migratie: De economische neergang leidde tot hoge werkloosheid voor on- of laag geschoolden, wat weer resulteerde in migratie van mensen naar andere delen van de stad, van het Verenigd Koninkrijk en naar het buitenland op zoek naar werk.
4. Urban renewal projects: Veel oude wijken en woningen werden gesloopt en vervangen door nieuwbouw, ook laagbouw, wat leidde tot verplaatsingen en een daling van de bevolking.
5. Sociale veranderingen: Veranderingen in de samenleving, zoals de opkomst van nieuwe woonwijken en suburbanisatie, zorgden ervoor dat mensen naar buiten de stad verhuisden.

Ontwikkelingen die in de eerste helft van de vorige eeuw juist voor een sterke stijging van de bevolking en werkgelegenheid hadden gezorgd. Als reactie op die sterke bevolkingsgroei in de jaren dertig door immigratie, werd er een buitenring van woongebouwen gecreëerd. Het bebouwde gebied binnen de stadsgrenzen verdubbelde! In de jaren vijftig werd prioriteit gegeven aan de sloop van sloppenwijken en de vestiging van New Towns in het omliggende gebied. Dit verminderde de dichtheid van de binnenstad van Liverpool aanzienlijk.

Samenwerken in plaats van ieder voor zich
Politieke instabiliteit in de tweede helft van de jaren ’80 en het inzicht dat stedelijke ontwikkeling over laten aan de markt in tijden van economische neergang niet tot de gewenste ontwikkeling leidde, deden het klimaat veranderen. Stedelijke revitalisering in crisisgebieden kon alleen worden bereikt door samen te werken in plaats van tegenover elkaar te staan, zo ontwikkelde de opvatting zich. Dat leidde tot de vorming van nieuw beleid met veel meer coördinatie en tot publiek-private samenwerking . In het begin jaren ’90 verliep dat nog stroperig, maar de samenvoeging van 20 overheidsprogramma’s die door vijf ministeries werden uitgevoerd tot één fonds, het ‘Single Regeneration Budget’, leidde tot meer samenhang. Daar kwam de ‘Liverpool City Challenge’ uit voort. Een algemene uitvraag voor revitalisatie van de verlaten gebieden randen van de oostelijke binnenstad. Een brede uitvraag in de samenleving, gericht op iedereen en alle partijen die er een rol in zouden kunnen spelen, woningcorporaties, maatschappelijke organisaties, ontwikkelaars, commerciële partijen etc.

Omdat het zo slecht ging met Liverpool, kwalificeerde de regio zich ook voor Europese Structuurfondsen. In 1993 verkreeg de stad de hoogte status: ‘Objective one’. Voorwaarde voor verstrekking van die middelen was intensieve samenwerking tussen de publieke en private partijen in alle relevante sectoren. Die intensieve samenwerking leidde tot een cruciaal document voor de stedelijke ontwikkeling van Liverpool: ‘Action for the people for Merseyside’. De gedachte was: integrale stedelijke ontwikkeling voor de Liverpudlians door de Liverpudlians. Dat ging niet alleen over huisvesting , maar ook over vervoer en transport, werkgelegenheid, onderwijs en training, over leefbaarheid in de stad in het algemeen. Met de vorming van de Liverpool Partnership Group, later bestaand uit de bestuurders van de gemeente, de woningcorporaties, het arbeidsbureau, onderwijsinstellingen, verschillende ontwikkelaars, werd de gemeenschappelijk inzet leidend. Met ‘Liverpool Vision’, werd het eerste publiek private stedelijke revitalisatie bedrijf voor herontwikkeling van de binnenstad opgericht. Tegelijkertijd kregen gemeente met de ‘Local Government Act’ van de centrale overheid de verplichting om samen met de omgeving strategieën voor de ontwikkeling van de gemeenschap te vormen. Het werd een krachtig instrument als basis voor een breed scala aan initiatieven en projecten die gericht zijn op het verbeteren van leefomstandigheden, economische groei en sociale cohesie in stedelijke gebieden

Als succesfactoren voor die aanpak en verbetering van het woon-, werk en leefklimaat kunnen de volgende zaken worden genoemd:

1. Herstructurering en Revitalisatie: Veel oude industriegebieden en verwaarloosde wijken werden hersteld en omgebouwd tot nieuwe woon- en bedrijfsgebieden. Dit omvatte projecten zoals de revitalisatie van de Waterfront en de herstructurering van wijken zoals Granby.
2. Culturele Ontwikkeling: De stad heeft aanzienlijke investeringen gedaan in culturele projecten en evenementen om Liverpool tot een toeristische attractie te maken. Dit omvatte de heropbouw van historische gebouwen en het organiseren van culturele evenementen zoals de Liverpool Biennial.
3. Economische Stimulering: Er werden verschillende initiatieven ondernomen om de lokale economie te stimuleren, zoals het ondersteunen van kleine bedrijven en het aantrekken van nieuwe investeringen en bedrijven naar de stad.
4. Woningrenovatie en bouw van sociale huurwoningen: Er werden projecten gestart om oude woningen te renoveren en nieuwe sociale huurwoningen te bouwen, met het doel om de leefomstandigheden van bewoners te verbeteren.
5. Betrokkenheid van de gemeenschap: De gemeente werkte nauw samen met lokale gemeenschappen en bewoners om ervoor te zorgen dat de herstelprojecten aansluiten bij de behoeften en wensen van de inwoners. Dit omvatte bijvoorbeeld de oprichting van de Granby Four Streets Community Land Trust, een bewonersorganisatie die leegstaande panden heeft gerenoveerd en omgebouwd tot betaalbare huurwoningen en gemeenschapscentra.

De rol van wooncoöperaties en woningcorporaties
Wooncoöperaties en woningcorporaties speelden een cruciale rol in de stedelijke revitalisering van Liverpool. Hun bijdrage ging verder dan alleen het bieden van betaalbare huisvesting; ze versterkten ook gemeenschappen, bevorderden sociale cohesie en ondersteunden duurzame ontwikkeling.

Wooncoöperaties
Wooncoöperaties zijn lokale, private organisaties die bewoners directe controle geven over hun woningen en woonomgeving. Hier zijn enkele manieren waarop wooncoöperaties hebben bijgedragen aan de revitalisering van Liverpool:

• Gemeenschapszin bevorderen: Wooncoöperaties zoals de Canning Housing Co-operative geven bewoners een stem in de besluitvorming. Dit bevordert een gevoel van eigenaarschap en verantwoordelijkheid. Bewoners worden actief betrokken bij het beheer en de renovatie van hun woningen, wat leidt tot een sterke gemeenschapsband.
• Duurzame ontwikkeling: Veel wooncoöperaties hebben zich gericht op duurzame woningbouw en renovatieprojecten. Dit omvat het gebruik van energie-efficiënte materialen en technologieën om de ecologische voetafdruk te verminderen en de energiekosten voor bewoners te verlagen.
• Economische zelfredzaamheid: Door bewoners te betrekken bij trainingsprogramma's en werkgelegenheidsinitiatieven, hebben wooncoöperaties bijgedragen aan de economische vooruitgang van hun gemeenschappen. Deze programma's helpen bewoners bij het ontwikkelen van vaardigheden en het vinden van werk.

Woningcorporaties
De rol van de woningcorporaties ging veel verder dan het bieden van betaalbare en kwalitatieve huisvesting aan lagere inkomensgroepen. Veel inzet was en is gericht op het bieden van nieuw perspectief aan bewoners. De verschillende bijdragen van de woningcorporaties zijn te vinden in:

• Renovatie en nieuwbouw: woningcorporaties zoals Riverside Housing Association en Plus Dane Group hebben duizenden verouderde woningen gerenoveerd en nieuwe huizen gebouwd. Deze inspanningen droegen bij aan de verbetering van de leefomstandigheden in de stad en het bieden van veilige en comfortabele woningen aan bewoners.
• Sociale inclusie: door gemengde huurwoningen te creëren, zorgden woningcorporaties voor diverse en inclusieve gemeenschappen. Dit hielp bij het verminderen van sociale segregatie en het bevorderen van cohesie in de stad.
• Ondersteunende diensten: woningcorporaties boden aanvullende diensten aan bewoners, zoals financiële begeleiding, opleidingsprogramma's en toegang tot gezondheidszorg. Deze diensten hielpen bewoners om hun levenskwaliteit te verbeteren en droegen bij aan een stabiele en veerkrachtige gemeenschap.

Financiële begeleiding

1. Budgetbeheer en schuldenadvies: woningcorporaties zoals Riverside Housing Association en Plus Dane Group boden programma's voor budgetbeheer en schuldenadvies. Dit hielp bewoners om hun financiën beter te beheren, schulden af te lossen en financiële stabiliteit te bereiken.
2. Huurondersteuning: voor bewoners die moeite hadden om hun huur te betalen, boden woningcorporaties hulp bij het verkrijgen van huurtoeslag en andere financiële steun. Ze stelden ook betalingsplannen op om te voorkomen dat bewoners in financiële problemen kwamen.

Opleiding en werkgelegenheid

1. Werkloosheidstrainingen: woningcorporaties organiseerden opleidingsprogramma's en workshops om bewoners te helpen bij het ontwikkelen van vaardigheden die nodig zijn om werk te vinden. Dit varieerde van basale computervaardigheden tot beroepsgerichte trainingen.
2. Werkgelegenheidsprogramma's: woningcorporaties werkten samen met lokale werkgevers om werkgelegenheidsmogelijkheden voor bewoners te creëren. Ze boden ook stage- en leerwerkplekken voor bewoners om werkervaring op te doen.

Gezondheids- en welzijnsdiensten

1. Toegang tot Gezondheidszorg: woningcorporaties hielpen bewoners toegang te krijgen tot gezondheidszorgdiensten, zoals huisartsen, tandartsen en psychologische hulp. Samenwerkingen met lokale zorgverleners zorgden ervoor dat bewoners de zorg kregen die ze nodig hebben.
2. Welzijnsprogramma's: programma's gericht op het verbeteren van de fysieke en mentale gezondheid van bewoners werden ook gangbaar gemaakt. Deze kon programma’s bestonden bijvoorbeeld uit fitnesslessen, counselingdiensten en sociale activiteiten die eenzaamheid helpen verminderen.

Gemeenschapszin bevorderen

1. Sociale Activiteiten: woningcorporaties organiseerden sociale en recreatieve activiteiten om gemeenschapsbetrokkenheid te bevorderen. Dit varieerde van buurtfeesten en sportevenementen tot culturele festivals en educatieve workshops.
2. Gemeenschappelijke ruimtes: veel woningcorporaties stelden gemeenschapsruimtes open waar bewoners elkaar konden ontmoeten, activiteiten konden organiseren en vergaderingen konden houden. Deze ruimtes zijn belangrijk voor het bevorderen van een gevoel van gemeenschap en samenwerking.

Ook nu nog is de taak van de Engelse woningcorporaties veel breder dan in Nederland. Naast de vastgoedkant besteden ze veel aandacht aan het perspectief van bewoners. Daarmee leveren ze een belangrijke bijdrage aan de revitalisering van de stad. Anno 2025 nog steeds.

Conclusie
Als je terugkijkt op het proces van de stedelijke revitalisatie van Liverpool met de publiek- private samenwerking, dan lijkt het haast een recept voor succes. Het is goed om te bedenken dat daar wel tenminste drie decennia overheen zijn gegaan en dat het woon- en leefklimaat in de verouderde buurten en wijken lange tijd erg slecht was. De vastgoedwaarde daalde tot zo goed als niets. Het haast verlaten gebied met veel verouderde gebouwen bleek toch ook voedingsbodem voor revitalisatie. De veerkracht van bewoners met kleinschalige initiatieven, de brede rol van woningcorporaties en vindingrijke ontwikkelaars, zorgden er met de talrijke financiële injecties voor dat stad weer leefbaar en economisch vitaal is geworden. Het kostte veel kruim, tijd, geld en zitvlees. Gaat dat zien…