Meer weten?
Nienke of Tom vertelt je er graag meer over
Nienke: 06 28 16 12 73
Tom: 06 27 10 74 29
Durven we afscheid te nemen
Governance met vreemde ogen: de verwondering (9)
In “Governance met vreemde ogen” lees je de professionele bespiegelingen van Tom Knox en Nienke van Wissen van Veen, beide bestuurlijk adviseurs bij Vannimwegen, gespecialiseerd in governance. Die vreemde ogen verwijzen naar de Engelse roots van Tom die met gezonde verwondering naar de Nederlandse governance kijkt. Maar ook naar Nienke die zich verbonden voelt met de sector, maar – als consultant – er ook met een been buiten staat. Tom biedt een juridisch-bestuurskundige blik op governance. Nienke zet daar een eigenzinnige kijk op vitale governance naast, onder andere gestoeld op inzichten uit de corporate antropologie en systemisch organiseren. Onderwerp: vertrouwen tussen bestuur en toezicht.
26 mei 2024
Ha Tom,
Vertrouwen in medewerkers, maatschappelijke partners of de gemeente is veelbesproken in de bestuurskamers. Maar het gaat zelden zonder omhaal over vertrouwen tussen bestuur en toezicht (intern en extern). Tenzij de vlam in de pan is geslagen. Wij kennen in Nederland een gezegde “zonder vertrouwen vaart niemand wel”. Natuurlijk zit daar een waarheid in, maar het lijkt wel of dat al snel ontaardt in de (onbewuste) overtuiging: Als er vertrouwen is kunnen we aan het werk, anders komt alles tot stilstand. Die zwart-wit kijk op vertrouwen is wat mij betreft niet erg helpend.
Verschillende opvattingen over vertrouwen
Als vakidioten onderscheiden wij twee stromingen in de dynamiek tussen bestuur en toezicht als het gaat over vertrouwen:
- het stewardship theory paradigma waarbij de focus ligt op onderling vertrouwen en samenwerking
- het agency governance paradigma waarbij controle, een kritische houding en focus op risico’s centraal staat
Yin en yang
Het valt mij vaak op dat rvc’s zich presenteren als het een of het ander, in vacatureteksten of als ze zich voorstellen. En ieder mens heeft van nature ook wel een bepaalde instinctieve voorkeur. Maar die paradigma’s zijn eigenlijk net yin en yang; tegenpolen die samen zorgen voor een vitale balans.
Het gaat in de eerste plaats tenslotte om vertrouwen in de koers en toekomstbestendigheid van een organisatie. Een complex vraagstuk waar bestuur en toezicht samen verantwoordelijk voor zijn. Natuurlijk gebruik je daarbij data, kennis en ervaring. Maar het vraagt ook om “fingerspitzengefuhl”. Zodra vertrouwen gaat spelen kun je dat ook zien als een instinctief signaal in het belang van alle betrokkenen, wat dus altijd uitgesproken, besproken en gewogen moet worden. Misschien wel juist als dat oncomfortabel voelt.
Een andere kijk op vertrouwen
Als bestuurder, managers of medewerkers is het niet altijd fijn als je kritische vragen krijgt van toezichthouders. Zeker als je je uiterste best hebt gedaan om zorgvuldig stukken en voorstellen voor te bereiden. Maar in een vitale omgeving zijn zulke vragen geen gebrek aan vertrouwen. Vertrouwen gaat ook om het besef dat we allemaal een eigen waarnemings- en handelingskader hebben, gebaseerd op opleiding, kennis, levens- en werkervaring, normen en waarden, etc. Dat noemen we een paradigma en is hartstikke handig. Het stelt ons in staat om snel en/of adequaat te kunnen handelen.
Zeker voor bestuurders is dit vermogen om snel beoordelingen en inschattingen van situaties en vraagstukken te kunnen maken een belangrijke vaardigheid. Maar zelfs de meest begaafde bestuurder is niet in staat om alles te overzien. Je kunt tenslotte niet alles weten of hebben meegemaakt. En soms kun je onbewust op de automatische piloot handelen op basis van een eerdere ervaring met ogenschijnlijk vergelijkbare kenmerken. De realiteit is dat er ook andere variabelen kunnen spelen in deze nieuwe situatie. Een goede toezichthouder is een gesprekspartner die vertrouwt op de inbreng van een bestuurder en de organisatie, en tegelijkertijd diezelfde bestuurder helpt om zichtbaar te maken wat buiten zijn of haar blikveld wellicht ook relevant is. Niet door het werk van de bestuurder of de organisatie over te doen of over te nemen, maar door goede vragen te stellen die het blikveld helpen verruimen.
Vormgeven aan vertrouwen als gespreksonderwerp
Ik geloof dat de kwaliteit van besluitvorming floreert bij een open dialoog over vorm geven aan vertrouwen. Ik ervaar het als het onderwerp uit de persoonlijke sfeer halen en daarmee de kramp uit de samenwerking. Ik ben benieuwd of jij mijn observaties herkent vanuit jouw werkpraktijk. Ik besef dat ik van nature meer geneigd ben tot het stewardship paradigma; jij maakt mij vaak bewust van het andere perspectief. Daarom ben ik benieuwd of jij goede ervaringen hebt die bijdragen aan een vitale dynamiek in bestuurskamers als het gaat over vertrouwen.
Groeten, Nienke