Van huisvester naar wijkversterker

De overeenkomst tussen beide begrippen ligt echter in hun gezamenlijke doel: het bevorderen van het welzijn van mensen in hun leefomgeving door het verbeteren en versterken van gemeenschappen. In dit artikel gaan we in op drie belangrijke thema’s waarop corporaties een rol spelen in het bouwen aan veerkrachtige wijken:

1. Verbeteren van de sociale kwaliteit door spreiding of clustering
2. Inzetten op meer regionale samenwerking tussen corporaties en
3. Het uitdragen en stimuleren van trots op de wijk

Spreiden of clusteren
De traditionele oplossing van spreiding werd vaak gezien als hét antwoord voor wijken onder druk. Het idee is dat kwetsbare bewoners beter functioneren in gemengde wijken, wat leidt tot een betere gezondheid en meer sociale mobiliteit. Of omgekeerd, het idee dat leefbaarheid in wijken erop vooruitgaat als er minder kwetsbare bewoners wonen (lees: de verhouding tussen dragers en vragers anders wordt). Hoewel spreiding in sommige gevallen effectief is, werkt het niet altijd. In de praktijk blijkt ook clustering van kwetsbare doelgroepen succesvol, mits goed begeleid. Zo kunnen initiatieven waarbij oudere bewoners elkaar terzijde staan, ondersteund door professionals, goed functioneren in buurten met sterke sociale netwerken. Het vraagt goed kijken, je verdiepen in de mensen die wonen in de wijk én lef om af te wijken van standaardoplossingen. Want afhankelijk van de situatie, kan zowel spreiden als clusteren bijdragen aan het versterken van de sociale veerkracht in wijken.

Solidariteit door regionale samenwerking
Hoewel corporaties vaak lokaal opereren, is de problematiek van sommige kwetsbare doelgroepen (bijvoorbeeld bewoners met een GGZ-problematiek) regionaal of zelfs landelijk. De druk op kerngemeenten, waar veel van deze groepen geconcentreerd zijn, leidt tot overbelasting van wijken. Hier ligt een kans voor een nieuwe vorm van solidariteit tussen corporaties: niet alleen financieel, maar ook in het verdelen van de verantwoordelijkheid voor het huisvesten van deze kwetsbare bewoners. Ook voor deze bewoners geldt dat clustering mogelijk een goed alternatief is, maar als de wens is om deze mensen met een zorgvraag in de wijken te laten wonen, dan denken wij dat regionaal samenwerken een goed alternatief is om de druk in sommige wijken te verlichten. Dit betekent dat andere gebieden die nu nauwelijks te maken hebben met deze uitdagingen een deel van de oplossing moeten zijn. Het vraagt om een solidair beleid, waarin corporaties verantwoordelijkheid nemen voor zowel spreiding als clustering, afgestemd op de specifieke behoeften van elke doelgroep.

Trots op de Wijk: een sterke positieve kracht
Een van de perspectieven om de veerkracht te versterken is zogenaamde positieve groepsoverstijgende samenbindende identificaties met de wijk. In gewoon Nederlands: het versterken van de trots op en het imago van de wijk. Wanneer bewoners zich verbonden voelen met hun buurt, er trots op zijn en actief deelnemen aan het verbeteren van hun leefomgeving, vergroot dit de veerkracht van de wijk. Hoe dit te doen verschilt per wijk. Het kan gaan om fysieke ingrepen, nieuwe sociale verbanden, rituelen en feesten, het delen van inspirerende verhalen en successen. Er zijn meerdere knoppen waar je aan kunt draaien om juist de positieve dynamiek te versterken. Corporaties kunnen een cruciale rol spelen in het aanjagen van deze trots. Bijvoorbeeld door positieve verhalen te delen over prettig wonen, bewoners, bijzondere architectuur en de geschiedenis van de buurt.

Neem verantwoordelijkheid voor veerkracht
Het is verleidelijk om de oorzaak van leefbaarheidsproblemen – en daarmee ook de oplossing – buiten de woningcorporatie te leggen. Politieke keuzes, een gebrek aan solidariteit tussen gemeenten en corporaties, de toenemende individualisering in de samenleving: het zijn allemaal reële factoren die het versterken van wijken bemoeilijken. Maar het afschuiven van verantwoordelijkheid doet geen recht aan de mogelijkheden die corporaties wél hebben om veerkracht te vergroten.

Corporaties kunnen hun invloed laten gelden door actief te kiezen voor een gedifferentieerde aanpak van spreiding en clustering, door samen te werken met partners en door nieuwe coalities te smeden. Ze kunnen de trots op een wijk aanwakkeren, de fysieke en sociale omgeving verbeteren en hun eigen positie herdefiniëren van huisvester naar wijkversterker. Juist in tijden van complexiteit en maatschappelijke uitdagingen is het essentieel om niet weg te kijken, maar te handelen. Corporaties hebben de middelen, de kennis en de invloed om het verschil te maken – ze moeten die verantwoordelijkheid dan ook nemen.