Wie beïnvloedt wie?

Divers en wederkerig
Ik werkte de afgelopen drie jaar bij vijf verschillende corporaties. Het is een open deur dat corporaties veel op elkaar lijken. Ze hebben allemaal min of meer dezelfde missie en visie. Dat hun organisatieculturen desondanks zo kunnen verschillen is fascinerend. Minstens zo intrigerend is dat ik merk dat de cultuur invloed heeft op mij, en de invulling van mijn rol als interim bestuurder, en andersom. Ik heb in mijn rol – ook al ben ik er maar kort – invloed op de cultuur. Maar andersom ook. Ik merk dat ik me anders gedraag afhankelijk van de cultuur die ik aantref.

De invloed op mij
Natuurlijk ben ik altijd Sandra. Een van mijn stokpaardjes is dat ik dingen alleen op mijn eigen manier wil en kan doen. Daarbij horen waarden zoals mensgericht samenwerken, openheid over dilemma’s, vertrouwen geven en optimisme. Ik denk dat collega’s van de corporaties waar ik werkzaam was, dat herkennen. Toch denk ik dat ze, als ze wat dieper doorpraten, ook verschillen benoemen. De ene collega zal zeggen dat ik vaak deel waar ik over twijfel. Een ander zal zeggen dat ik duidelijk op een doel af ga en de rest enthousiasmeer om mee te gaan. Ik herken beide en vraag me weleens af waarom de ene keer het één en de andere keer het ander naar voren komt.

Het fraaie deel van het antwoord is natuurlijk dat ik inzet wat nodig is om verder te komen. Maar als ik eerlijk in de spiegel kijk en reflecteer, had ik misschien juist in de ene organisatie meer openlijk moeten twijfelen en in de andere meer doelgericht kunnen enthousiasmeren. Mijn overtuiging is dat de cultuur waarin ik terecht kom mijn gedrag deels bepaalt. Vaak onbewust en niet altijd nuttig. Het vraagt dus bewust zelfonderzoek en reflectie om te beoordelen of mijn eerste reactie en neiging wel het meest nodig en effectief zijn. En om bewust te kiezen wat waar de beste houding is.

Ik zie niet alles maar iedereen ziet mij
Ik ben minder naïef geworden over mijn eigen laagdrempeligheid en waarneming. In mijn beleving ben ik makkelijk benaderbaar. Ik oordeel niet snel en waardeer het als iemand een fout toegeeft of zich kwetsbaar opstelt. Toch blijf ik in de hiërarchie de baas en kan mijn oordeel veel betekenen. Ook praten mensen niet graag over fouten van anderen tegen de bestuurder en is ons systeem er vaak op gericht om juist te laten zien wat wel goed gaat. Ik zie en hoor dus veel niet.

Tegelijkertijd ziet iedereen mij wel. Met een vergrootglas wordt gekeken of ik doe wat ik zeg, of ik zorgelijk kijk en of ik wel integer omga met situaties. Een voorbeeldfunctie hebben betekent voor mij dat ik me daar erg van bewust ben maar tegelijkertijd niet geforceerd moet doen. Dat wordt namelijk feilloos doorzien en werkt averechts.

Voor de cultuur is de bestuurder erg belangrijk. Cultuur wordt niet ‘van bovenaf’ gemaakt, maar als ik dingen doe, dan is dat wel een voorbeeld of een vrijbrief voor gedrag van alle collega’s. Het klinkt simpel om de kernwaarden van de organisatie uit te dragen, maar dat is soms heel lastig. Want: interpreteer ik ze wel goed?

Hoe ik daarmee omga
Als ik net binnenkom als interim bestuurder stel ik daarom vooral vragen, ben ik oprecht nieuwsgierig en geef ik terug wat ik zie. Liefst nog met niet teveel oordeel.

Organisatiecultuur gaat over hoe mensen samenwerken en zich tot elkaar verhouden. Ik probeer dat te observeren en te snappen. Wat is de geschiedenis van de organisatie? Zijn er belangrijke mijlpalen, of misschien ‘trauma’s’? Bewustwording en erkenning van de historie, zijn cruciaal. Want we beginnen nooit opnieuw, maar bouwen voort op wat er is. Ik ga op zoek: Hoe werken de formele en informele hiërarchie? Mag je spelen, fouten maken, aandacht hebben voor elkaar als mens? Hoe staan we stil bij belangrijke momenten, zowel de verdrietige als de successen? Gunnen we elkaar iets en zien we het belang van ieders bijdrage? Hoe kijken we naar onze eigen prestaties en die van het team en de hele organisatie? Zijn we behoudend of zoeken we de grenzen op van wat mag en waartoe we samen in staat zijn? En wie zijn de cultuurdragers?

Over wat ik zie, ga ik in gesprek. Jaap Koster, de voorzitter van de rvc van een van de corporaties waar ik tijdelijk was, verwoordde het zo:

Mijn invloed
Elke organisatie waar ik werkte heeft invloed gehad op mij. De blijvende impact daarvan verschilt. Dat zal andersom ook zo zijn. Maar ik hoop dat in al die organisaties mijn openheid en verbindend vermogen blijvend verschil heeft gemaakt. Altijd belangrijk in de aandacht voor de organisatiecultuur is namelijk dat tegengeluiden er mogen zijn en zelfs beloond worden als die direct en in het openbaar klinken. Dat voelt misschien tegennatuurlijk. Maar hoe meer er vóór de schermen en hoe minder in achterkamers het gesprek wordt gevoerd, hoe groter de kans om de cultuur positief te kunnen beïnvloeden.

Ook, of misschien júist, voor een relatieve voorbijganger zoals een interim bestuurder…"